Trích sách Làm sao đọc Phúc
Âm mà không mất đức tin, Linh mục Alberto Maggi (Comment lire l’
Évangile sans perdre la foi. Nhà xuất bản Fides, Pháp).
Vừa tảng sáng, Người trở lại Đền
Thờ. Toàn dân đến với Người. Người ngồi xuống giảng dạy họ. Lúc đó, các kinh sư
và người Pha-ri-sêu dẫn đến trước mặt Đức Giê-su một phụ nữ bị bắt gặp đang
ngoại tình. Họ để chị ta đứng ở giữa, rồi nói với Người: “Thưa Thầy, người đàn
bà này bị bắt quả tang đang ngoại tình. Trong sách Luật, ông Mô-sê truyền cho
chúng tôi phải ném đá hạng đàn bà đó. Còn Thầy, Thầy nghĩ sao? ” Họ nói thế
nhằm thử Người, để có bằng cớ tố cáo Người. Nhưng Đức Giê-su cúi xuống lấy ngón
tay viết trên đất. Vì họ cứ hỏi mãi, nên Người ngẩng lên và bảo họ: “Ai trong
các ông sạch tội, thì cứ việc lấy đá mà ném trước đi.” Rồi Người lại cúi xuống
viết trên đất. Nghe vậy, họ bỏ đi hết, kẻ trước người sau, bắt đầu từ những
người lớn tuổi. Chỉ còn lại một mình Đức Giê-su, và người phụ nữ thì đứng ở
giữa. Người ngẩng lên và nói: “Này chị, họ đâu cả rồi? Không ai lên án chị sao?
“
Người đàn bà đáp: “Thưa ông, không
có ai cả.” Đức Giê-su nói: “Tôi cũng vậy, tôi không lên án chị đâu! Thôi chị cứ
về đi, và từ nay đừng phạm tội nữa! “ (Ga 8: 1-11)
Thỉnh thoảng có một vài hình ảnh
ngược nhau về Thiên Chúa trong Thánh Kinh. Ngược nhau do phản ảnh khác nhau về
văn hóa, thiêng liêng, hoàn cảnh của hàng chục tác giả khác nhau, các bài viết
xong được gom lại trong Thánh Kinh và được gọi là “Lời Chúa”.
Đọc lần đầu Thánh Kinh sẽ thấy hai
khía cạnh không đồng bộ về Thiên Chúa: một là “Đấng Tạo Dựng” và một “Nhà Lập Pháp”.
Đấng Tạo Dựng say sưa với việc tạo dựng và mỗi lần làm xong, không ngớt khen
“tốt… rất tốt” (St 1). Nhà Lập Pháp thì gắn biển “cấm” (Lv l1). Đấng Tạo Dựng
nâng phẩm giá tạo vật mình lên cho xứng với Lời của mình trong một bản tình ca
“táo bạo”:
Nàng đẹp quá, bạn tình ơi, đẹp quá !
Lưng ong uốn mềm như chiếc vòng
trang sức
Rốn em tựa chung rượu tròn chẳng bao
giờ cạn.
Bụng em như lúa mì vun lên đầy ắp,
hoa huệ bao quanh.
Bộ ngực khác nào cặp nai tơ,
Cặp nai sinh đôi của nai mẹ.
(Dc 4: 1-5; 7: 2-4)
Nhà Lập Pháp thì biên luật tỉ mỉ chi
tiết từng loại vải, từng chiều dài quần xà lỏn của các vị tư tế: “may quần đùi
bằng vải gai… quần sẽ che thân từ ngang lưng đến vế” (Xh 28: 42).
Chúa Tạo Dựng thì yêu cuộc sống.
Chúa Lập Pháp thì làm cho cuộc sống không sống được. Ngày đầu tiên thì mọi sự
đều trong sạch (Tt 1: 15). Qua ngày thứ nhì thì mọi sự đều nhuốm tội. Đấng Tạo
Dựng muốn nâng con người lên ngang tầm với Ngài. Nhà Lập Pháp thì muốn tránh xa
nó. Chúa Tạo Dựng thì đi tìm những con người giống Ngài. Nhà Lập Pháp thì đi
tìm những đối tượng vâng lời ông. Như thế được giống Thiên Chúa làm con người
được phát triển, đưa nó đến được sự phong phú của tự do; vâng lời làm cho con
người lo lắng và không được bình thản. Tuân theo đạo một cách cố chấp làm phân
chia những người không giữ đạo và tạo thế đứng cao cho người giữ đạo. Giống
được Thiên Chúa làm mọi người gần nhau và cùng thúc giục nhau phục vụ.
Đứng cùng hàng với các tiên tri, dứt
khoát Chúa Giêsu đứng phía Chúa Tạo Dựng, ngược với Nhà Lập Pháp và các vị đại
diện, nhưng Chúa Giêsu còn đưa sự nhận biết về Thiên Chúa lên một tầm mức sâu
xa hơn khi giới thiệu Thiên Chúa là “Cha”, Đấng không bằng lòng đứng bên ngoài,
nhưng vì tình yêu, Người cho chính sự sống của Người cho nhân loại. Một tình
yêu không gò bó vào đáp trả của con người nhưng tự hiến mình mãi mãi để ban
truyền sự sống. Với thái độ này của Chúa Giêsu, thể hiện rõ rệt mục đích của
Chúa Tạo Dựng, hướng về từng người Chúa gặp hoặc Người đem họ đến gặp Chúa,
“làm phép rửa cho họ”, có nghĩa là nhúng họ trong tình yêu thật của Chúa Cha.
Khéo bỏng tay
Trong Phúc âm, đa số hình ảnh các
nhân vật nam thì tiêu cực. Chính các đồ đệ cũng tự cho mình là mê muội và chống
đối Chúa. Cả đến bữa ăn cuối cùng, sau khi đã chịu lễ, thay vì tạ ơn, họ còn
cãi nhau dữ dội xem ai là người quan trọng nhất: “Các ông còn cãi nhau sôi nổi
xem ai trong Nhóm được coi là người lớn nhất.” (Lc 22: 24) Ngược lại, tất cả
hình ảnh hai mươi nhân vật phụ nữ trong Phúc Âm đều tích cực, ngoại trừ bà mẹ
nhiều tham vọng, “mẹ của các con ông Dêbêđê” (Mt 20: 20-28) và bà Hêrôđia,
người đàn bà ngoại tình và sát nhân (Mt 14: 1-11). Các người đàn bà trong Phúc Âm
thường được giới thiệu như những phụ nữ đón nhận và hiểu Chúa Giêsu đầu tiên,
theo thứ tự thời gian và theo phẩm chất. Từ Mẹ của Chúa, cao cả không những vì
đã sinh ra Chúa mà còn trở nên đồ đệ của con mình, cho đến bà Maria Mácđala,
chứng nhân đầu tiên và người đầu tiên loan báo Chúa sống lại.
Tuy nhiên có một nhân vật nữ đáng
nghi ngờ, câu chuyện rối bù của bà như một loại “khoai nóng bỏng tay”, không
một cộng đoàn kitô nào, ít nhất trong thế kỷ đầu tiên, bằng lòng để câu chuyện
này vào Phúc Âm của họ; các thế kỷ sau, các Giáo Phụ của Giáo Hội trong ngôn
ngữ Hy-lạp đã cẩn thận kiểm duyệt. Chỉ vào thế kỷ thứ ba, mười một đoạn tai
tiếng này mới tìm được chỗ dung thân trong một Phúc âm không phải là Phúc âm
nguyên thủy và chúng phải chờ hai trăm năm sau mới được chấp nhận để đọc trong
phụng vụ. Hiện nay, đoạn này có tên là “Người phụ nữ ngoại tình” ở trong Phúc
âm thánh Gioan “7: 53; 8: 11). Văn phong, văn phạm và danh từ của đoạn này
không làm người ta nghĩ thánh Gioan viết mà mọi người đều đồng ý là thánh Luca
viết, nếu đoạn này ở phúc âm thánh Gioan là vì nó được đem qua, nếu đoạn này
đem vào đoạn Lu-ca 21: 28 thì sẽ chặt chẽ hơn và xuôi dòng hơn. Văn phong, chủ
đề và ngôn ngữ là của thánh Luca, thánh sử đã dựng lên một Phúc Âm lấy tình
thương xót của Chúa Giêsu làm mô-típ lập đi lập lại trong cả cuốn Phúc Âm.
Nhưng thái độ của Chúa Giêsu đối với người đàn bà ngoại tình bị xem là một thái
độ khá nguy hiểm, có thể làm lung lay tình trạng ổn định hôn nhân của các cộng
đoàn Kitô và ngược với lề luật lên án phạt của chặt chẽ trong thời Giáo Hội sơ
khai. Dù không một cộng đoàn nào muốn đem câu chuyện này vào trong Phúc Âm bởi
vì – như thánh Âugutinô lo lắng viết – nó có thể làm cho “các bà vợ nghĩ rằng
tội của họ sẽ không bị phạt”.
Câu chuyện xảy ra trong đền thờ Giêrusalem,
nơi thể hiện tình yêu của Thiên Chúa thì lại là nơi giăng bẫy để giết Người.
Chủ đề của câu chuyện buộc tội này chạm đến lựa chọn của Thiên Chúa: Chúa Lập
Pháp phạt án chết cho ai không tuân giữ luật, Chúa Cha thì không gò bó tình yêu
của mình theo hành động của loài người. Một Chúa giết, một Chúa cứu. Người ta
dẫn đến Chúa Giêsu một “phụ nữ bị bắt gặp đang ngoại tình”. Hôn nhân ở Do-thái
có hai giai đoạn: trước hết là giai đoạn “hứa hôn”, một buổi lễ trong đó cô gái
mười hai và chàng trai mười tám tuyên bố là chồng – vợ và sau đó ai về nhà đó;
tiếp đó là “đám cưới” từ đó họ sống chung với nhau. Nếu tội ngoại tình xảy ra
trong thời kỳ “hứa hôn” và “đám cưới” thì hình phạt là ném đá (Đnl 22: 23-24),
như các kinh sư và các người Pharisêu đã bắt gặp người phụ nữ này. Còn ngoại
tình sau “đám cưới” thì người đàn bà chỉ bị treo cổ! Như vậy, người “đàn bà” bị
đưa tới trước mặt Chúa chỉ khoảng mười hai, mười ba tuổi là cùng. Trong một văn
hóa mà các cuộc hôn nhân do gia đình quyết định, thường thường vợ chồng chỉ
biết nhau vào ngày hứa hôn, ngoại tình là thường (dù không phải dễ). Các ông là
người viết luật – rồi sau đó giả mạo cho đó là Lời Chúa – họ đã dự phòng chuyện
này. Người đàn ông chỉ phạm tội ngoại tình nếu người đàn bà ông có quan hệ là
người Do-thái và đã lập gia đình (như vậy họ tự do giao thiệp với tất cả phụ nữ
độc thân hoặc lương dân), đối với người đàn bà, mọi quan hệ với đàn ông đều là
ngoại tình (Đnl 22: 22-29; Lv 20: 10). Còn trường hợp nghi ngờ, họ để Chúa
quyyết định.
Trong sách Dân Số (Nb 5: 11-31), phụ
nữ nào bị nghi ngoại tình sẽ bị dẫn đến thầy tư tế, ông lấy khăn che đầu của bà
(chỉ những phụ nữ làm điếm mới để đầu trần) và bắt bà uống một ly nước mà ông
đã bỏ “bụi dưới đất” và hòa với mực rồi ông viết vào một cuộn giấy tất cả lời
cáo buộc của người chồng. Nếu người đàn bà khốn khổ này đau bụng thì đó là bằng
chứng bà phạm tội và bà sẽ bị lên án: đó là Lời Chúa. Các “kinh sư và người Pharisêu”
chuẩn bị giăng bẫy Chúa Giêsu. Người đàn bà bị bắt gặp đang ngoại tình, thánh
sử còn nhấn mạnh “vừa tảng sáng”; theo phát ngôn nhân của Chúa, ông Môsê sẽ ra
lệnh ném đá “những người đàn bà này.”
Chúa Giêsu sẽ ở phía nào? Dù Chúa
Giêsu trả lời cách nào thì cũng vi phạm luật và sẽ mất hoặc danh tiếng, hoặc tự
do của mình. Nếu đứng phía Chúa Lập Pháp, thì Chúa Giêsu sẽ mất uy tín đối với
đám đông những người bên lề xã hội và những người tội lỗi đang theo Người, vì
họ nghe sứ điệp đầy lòng thương xót và hy vọng của Người. Còn nếu Chúa Giêsu đi
ngược với lề luật ông Môsê thì quân lính canh giữ đền thờ sẽ bắt Người vì tội
phạm thượng, dám không tuân Lề Luật được chính Chúa đọc từng chữ một.
Chúa Giêsu trả lời bằng cách viết
“trên mặt đất”, một hành vi nhắc lại lời tuyên bố của tiên tri Giêrêmia chống
với những ai “lìa bỏ Đức Chúa là mạch nước trường sinh” (Gr 17:13), có nghĩa là
ở giữa những người chết. Đối với Chúa Giêsu, những ai nuôi dưỡng ý tưởng chết
là những người xem như đã chết. Chúa Giêsu vén mở cho thấy việc bảo vệ Lề Luật
thái quá của các kinh sư và người Pharisêu chỉ để che giấu lòng hận thù muốn
giết người của họ. Đứng trước lòng ngoan cố muốn buộc tội và muốn Chúa Giêsu có
một thái độ, Chúa Giêsu đã đưa ra câu trả lời hóa giải chương trình giết người
của họ: “Ai trong các ông sạch tội, thì cứ việc lấy đá mà ném trước đi.” Thánh
sử ghi chép “họ bỏ đi hết, kẻ trước người sau, bắt đầu từ những người lớn
tuổi.”
Cũng như trong câu chuyện bà Susanna,
các ông “già đời” không phải là các ông già mà là các “kỳ mục” là những người
có ảnh hưởng của hội đồng Do-thái, cùng với các kinh sư, các người Pharisêu, họ
có uy tín và có quyền xét xử. Nhóm này thường đoàn kết với nhau khi lên án
người khác, nhưng lại rã đám khi đứng trước nguy hiểm sợ bị vạch mặt “họ bỏ đi
hết, kẻ trước người sau”. Thái độ của Chúa Giêsu, người duy nhất “nơi Người
không có tội lỗi” (1 Ga 3: 5), thánh Phaolô rất am hiểu điều này “Ai sẽ kết án
họ? Chẳng lẽ Đức Giêsu kitô, Đấng đã chết, hơn nũa, đã sống lại, và đang ngự
bên hữu Thiên Chúa mà chuyển cầu cho chúng ta?” (Rm 8: 34) và thánh Âu-Tinh đã
mô tả một cách thần tình “chỉ còn hai thái độ mà thôi, thảm thương và thương
xót, đây không phải là một thái độ lên án.” Các quan tòa dẫn người đàn bà ngoại
tình đến để Chúa Giêsu lên án, Chúa Giêsu thì lại thấy người đàn bà này cần
được cứu giúp.
Chúa Giêsu, Đấng “không đến để phán
xét” nhưng đến để cứu (Ga 3: 17), không khiển trách người phụ nữ, cũng không
kêu bà ăn năn, cũng không đòi hỏi bà xin Chúa tha lỗi: Chúa đã tha lỗi không
điều kiện rồi. Với lòng tha thứ của Chúa Cha, bà đã nhận được sức mạnh cần thiết
để bắt đầu một cuộc sống mới: “Thôi chị cứ về đi, và từ nay đừng phạm tội nữa.”
Trong cuộc hành hình này, Chúa Lập Pháp bị các quan tòa bỏ rơi nhường chỗ cho
Chúa hợp pháp của đền thờ, một Chúa Cha thể hiện tình yêu và “không đành bẻ gãy
cây lau bị dập” (Mt 12: 20), nhưng còn mang lại sức mạnh qua lòng tha thứ của
Người.
Ignace Trần An Huy dịch
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét