Trả lời:

Xin chào bạn,

Thực ra vấn đề bạn nêu lên không chỉ với người trẻ mà cả với những người đúng “không còn trẻ” nữa. Trước khi tìm hiểu lý do tại sao giáo dân ngày nay thờ ơ với thánh lễ, tôi thiết nghĩ chúng ta nên xét xem những yếu tố nào giúp làm nên một thánh lễ sống động hấp dẫn. Rất có thể làm thánh lễ chúng ta thường tham dự còn thiếu một trong những yếu tố đó nên đã giảm bớt đi phần ý nghĩa, thậm chí nguy hiểm.

Có nhiều định nghĩa khác về thánh lễ tùy theo hướng tiếp cận, ở đây tôi chỉ xin giới thiệu một cách hiểu: Thánh lễ là cuộc gặp gỡ giữa Thiên Chúa và dân dân của Người. Nói như thế để hiểu rằng ngoài thánh lễ ra Thiên Chúa vẫn sử dụng nhiều cách khác để tìm hiểu và thông tin cấm sự sống thiêng liêng cho con người. Tuy nhiên, cuộc gặp gỡ giữa Thiên Chúa và dân dân đã được thực hiện một cách rõ ràng và tối ưu nhất trong thánh lễ. Trong thánh lễ, dân Chúa kết hợp với chính Chúa Giêsu trong hy tế thu giá để dâng tiến cho Thiên Chúa Cha nhờ quyền năng của Chúa Thánh Thần. Theo cách hiểu như thế, chúng ta thấy có ba yếu tố làm nên thánh lễ cần bàn đến ở đây: Thiên Chúa, dân Chúa, và cuộc gặp gỡ.

Trước kia, về Thiên Chúa, chúng ta biết rằng tâm tâm của đức tin Kitô giáo hay Thiên Chúa giáo nói chung chính là việc thờ phượng và kính viếng Thiên Chúa trên hết mọi sự. Đó là điều răn thứ nhất và cũng là quan trọng nhất mà chính Chúa Giêsu đã xác định. Một người có đức tin thực sự thì phải đặt Chúa làm trung tâm đời mình. Kinh nghiệm đức tin cho chúng ta biết mọi sự đều bởi Chúa mà ra. Mối tương quan với Thiên Chúa đóng vai trò nền tảng và chi phối tất cả mọi giá trị khác trong đời sống tín hữu. Như thế, cả cuộc đời chúng ta thuộc về Thiên Chúa và quy hướng về Người. Để bất cứ điều gì khác thay thế vị trí tối cao của Thiên Chúa đều mang tính ngẫu nhiên tượng trưng. Trong thực tế nhiều lần thay vì hướng dẫn về Chúa thì chúng ta lại ta lại chiều theo sự dữ hay xu hướng xấu nơi bản chất yếu chuồn của mình. Tuy nhiên, không phải thế mà lòng khao khát của con người được gặp gỡ Thiên Chúa đã bị dập tắt. Nói như thánh Augustinô, “linh hồn con khao khát cho đến khi được yên trong Chúa” (Agustinô, Tự thuật , số 1).  

Giáo hội hiểu rằng nỗi khao khát này cần được đáp ứng bằng một cách đặc biệt như lễ hành thánh lễ. Do đó, Giáo hội “hằng bận tâm lo cho các Kitô hữu tham dự dự vào huyền đức tin ấy, không như những kháchbảng quan, im lặng, nhưng là những người Phúc Âm bí đó giúp các nghi lễ và kinh nguyện: họ tham gia các hoạt động thánh theo một cách thức, thành kính và linh động; họ được đào tạo bởi lời Chúa; được bổ sung sức mạnh nơi bàn tiệc Mình Chúa; họ tạ ơn Chúa; và trong khi dâng lễ vật tinh tuyền, không chỉ nhờ tay linh mục mà còn liên kết với ngài, họ tập thánh chính mình; và ngày qua ngày, nhờ Chúa Kitô là Trung Gian, họ được nên hoàn hảo trong sự hợp nhất nhất với Thiên Chúa và với nhau, để cuối cùng Thiên Chúa trở nên mọi sự trong mọi người” (Công đồng Vatican II, Hiến Chế Phụng Vụ , số 48). 

Bây giờ chúng ta sẽ xem xét yếu tố thứ hai, đó là “dân Chúa”. Trong Cựu ước, thuật ngữ “dân Chúa”, “dân riêng của Chúa” hay “dân thánh” là niềm tự hào của dân tộc Ít-ra-en, vì chính Chúa tuyển chọn dân này làm dân riêng của Người, cấm lề luật và che chở bảo vệ họ qua nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử. Bước sang thời Tân ước, khái niệm “dân Chúa” được mở rộng cho tất cả mọi người có niềm tin vào Đức Giêsu Kitô. Trong thời Cựu Ước, một trong những dấu hiệu xác định căn hộ “dân Chúa” của dân tộc Ít-ra-en đang giữ ngày Sa-bát, bình luận như là một thời nghỉ yên nghỉ đặc biệt dành riêng để thờ phượng Thiên Chúa ơi. Cũng vậy, đối với “dân Chúa” trong Tân ước, yếu tố xác định cơ bản của họ chính là việc tham dự thánh lễ, đặc biệt là thánh lễ ngày Chúa nhật.

Như vậy, dù là thời nào đi nữa thì căn tính “dân Chúa” đều được đánh dấu bằng sự giải thoát con người tự do khỏi mọi náo nhiệt của cuộc sống để tập trung vào việc quan trọng nhất đó là thờ phượng Thiên Chúa. Khi cử cử thánh lễ, dân Chúa sống toàn bộ cơ tính “thuộc về Chúa” của mình. Không gian thánh lễ không giới hạn trong bức tường của nơi cử hành nghi lễ Phục vụ như nhà thờ hay nhà nguyện. Quả thực, những tham dự thánh lễ được kết nối trong hiệp hiệp hiệp thông với các thiên thần và các thánh trên thiên quốc cũng như với các linh hồn trong quỷ dữ nữa. Tương tự như vậy, thời gian thánh lễ không chỉ gói gọn từ thời điểm bắt đầu đến khi kết thúc nghi thức phục vụ. Hy tế của Chúa Giêsu trên thập giá là hy tế đời đời, có giá trị xuyên thời gian, mọi người ở mọi nơi mọi lúc đều được giúp đỡ ân sủng được thông ban qua mỗi lễ thánh. Nói tóm tắt, cả cuộc đời của họ ta là một thánh lễ kéo dài bởi vì họ là dân của Chúa, một dân chuyên lo việc tế tự làm việc cử hành phụng vụ và cử hành đời sống.

Yếu tố cuối cùng rất quan trọng giúp làm rõ ý nghĩa của thánh lễ chính là “cuộc gặp gỡ”. Chắc chắn có lẽ không cần phải nói nhiều về điều này bởi vì ai trong chúng ta cũng đã từng có kinh nghiệm gặp gỡ người kia. Thường trong mọi cuộc gặp gỡ đều có hai hoạt động chính là trò chuyện đối đáp qua lại và việc chia sẻ giá trị vật chất hay tinh thần giữa các bên. Hai hoạt động này được diễn tả rõ ràng trong nghi lễ thánh lễ. Cụ thể, Thiên Chúa nói với dân qua Lời Chúa trong bài đọc. Dân Chúa cũng đáp lại lời đáp của Chúa bằng những lời đáp trả thưa thớt hoặc những lời nguyện được vị trí chủ động thay cho mặt cộng đồng phấn lên. Trong thánh lễ, lễ vật con dâng Chúa chỉ là chút bánh nhỏ rượu nhưng nhờ quyền năng của Chúa Thánh Thần, bánh và rượu đó đã trở nên Mình và Máu Thánh của Đức Chúa Kitô, là thương thực thiêng sống sống con user. Ngoài ra, kinh nghiệm đời thường còn cho họ thấy đôi khi có những thay đổi lớn sau những lần gặp gỡ. Người sẵn sàng trả rất nhiều tiền chỉ để được gỡ bỏ hoặc dùng bữa với những nhân vật tài giỏi hay nổi tiếng như vậy. Nếu chúng ta thực sự gặp gỡ hay chạm trán với chính Thiên Chúa trong thánh lễ, chắc chắn chúng ta sẽ cảm nhận được sự biến đổi sâu xa nơi tâm hồn mình.

Thưa bạn thân mến, tôi đã cố gắng giúp bạn tìm hiểu về ý nghĩa của lễ thánh trước khi trả lời câu hỏi bạn đặt ra, mục tiêu là để tìm ra sự khác biệt giữa lý tưởng và thực tế liên quan đến lễ cử hành thánh lễ. Người trẻ ngày thờ ơ với thánh lễ là làm nhiều nguyên nhân, cả khách quan lẫn chủ quan, làm cho những yếu tố mà chúng ta đã phân tích ở trên không thể hiện đầy đủ ý nghĩa của chúng.

Trước hết là tình trạng thờ ơ với Thiên Chúa hay còn có thể nói là sự suy giảm đức tin nơi thế hệ trẻ công giáo. Thời đại phát triển công nghệ thông tin truyền thông cung cấp năng lượng sống cho trẻ được phân tán khá nhiều so với thế hệ cha mẹ hay ông bà của họ. Nhịp sống hiện đại tạo con người ta khó có thể tập trung thinh Tĩnh cầu nguyện trong một giờ đồng hồ. Việc tham dự thánh lễ hàng ngày gần như không thể thực hiện được vì người ta cảm thấy thời gian quá eo hẹp, một ngày 24 giờ vẫn chưa đủ để giải quyết tình trạng bận rộn. Giữa nhiều hoạt động giải trí rất phong phú đa dạng thì việc đến nhà thờ trở nên quá nhàm chán. Trong một thế giới tràn ngập nhiều thông tin hấp dẫn thì việc học hỏi tìm hiểu giáo lý để đào sâu đức tin trở thành thứ yếu, thậm chí chí không còn quan trọng nữa.

Nói tóm lại, nếu Chúa không còn ở vị trí số 1 trong cuộc sống của con trẻ thì làm sao mong họ tha thiết đến nhà thờ được. Đúng như bạn quan sát, người trẻ có đi lễ thì họ cũng cảm thấy đó là gánh nặng tâm lý hơn là niềm vui của ý thức hay tự nguyện. Đó là cuộc tranh cãi của thời đại mà các bạn trẻ Công giáo phải phản đối và cố gắng vượt qua. Các trang chủ trong Giáo hội cũng phải hiểu rõ bối cảnh thời đại để có những kiến ​​trúc sáng tạo phù hợp nhắm đồng hành tốt hơn cho trẻ em.

Liên quan đến căn hộ “dân Chúa”, phải thừa nhận là người trẻ ngày nay không có kinh nghiệm thuộc về Thiên Chúa một chiều sâu xa và rõ ràng như các thế hệ đi trước. Là “dân Chúa”, chúng ta không chỉ thuộc về Chúa mà còn liên lạc với những người khác trong Chúa nữa. Sự liên đới này có thể thực hiện một cách hữu hình như một công việc con người tụ tập với nhau trong không gian nhà thờ để cử hành lễ thánh. Một lần nữa, bối cảnh thời đại lại đặt ra mảnh đất tranh giành cho người tín hữu, đặc biệt là người trẻ, sống căn tính “dân Chúa” của mình. Chưa cần phải nói đến sự liên hoan trong cùng một đức tin, mối dây liên kết giữa người với người trong xã hội ngày nay cũng đang bị suy giảm trầm trọng khi người ta thường tương tác với nhau qua màn hình vi tính hay điện thoại hơn là gỡ trực tiếp. Tâm hồn con người ngày trở nên kín đáo hơn, ít quan tâm đến người khác hơn.

Hệ quả là có nhiều giáo dân thích ngồi ngoài hành lang hoặc cây gốc để tham dự thánh lễ dù trong nhà thờ còn nhiều chỗ trống. Người ta không có nhu cầu ngồi cạnh người khác trong nhà thờ bởi vì họ không cảm nhận được tình nhiệt đới. Đó là chưa kể ngày nay thành phần tham dự thánh lễ không chỉ giới hạn trong một khu vực địa lý như làng ngày xã hội xưa nữa mà từ nhiều nơi khác đến. Họ tham dự thánh lễ chỉ để chu toàn quân đội chứ không cần biết ai trong giáo xứ. Như vậy thánh lễ hấp dẫn đã là rồi, bởi vì người ta không cảm thấy mình thuộc về một dân tộc riêng nào là đúng. Đối với những người như thế thì thánh lễ là của ai đó khác, là công việc của các cha, các Sơ, của đoàn hay hội đồng giáo xứ, họ chỉ là khách tới dự lễ rồi ra về thôi. Thánh lễ chỉ trở nên hấp dẫn với các bạn trẻ nếu các bạn thực sự sống kinh nghiệm thuộc về giáo xứ, thuộc về một cộng đoàn dân Chúa, nơi mà họ được đón nhận và trao đổi cơ hội tham gia cộng tác trong công việc chung.

Cuối cùng, thiếu kiến ​​thức nền tảng kiến ​​thức giáo dục và thói quen đạo đức cứu trợ cũng làm cho trẻ khó có được kinh nghiệm gỡ bỏ Thiên Chúa ngang qua thánh lễ. Bài đọc Lời Chúa thường không được chú ý lắng nghe vì nội dung xa lạ, khó hiểu với các bạn. Có những nghi thức phục vụ các bạn chỉ làm theo người ta thôi chứ không hiểu ý nghĩa, không mang chút tâm tình nào. Các bài thánh ca mấy câu quen thuộc chỉ dành cho ca đoàn, các bạn nên để ý. Việc trả lời trong thánh lễ cũng vậy, không liên quan.

Công đồng Vatican II đã thúc đẩy rất nhiều việc làm tham dự thánh lễ một cách thức, điều kiện vốn tạo ra một bước đi trong lịch sử phát triển dịch vụ của Dịch vụ. Trước đó giáo dân chỉ “xem lễ” theo đúng nghĩa đen, bởi vì thánh lễ hoàn toàn bằng tiếng Latin, người ta có đối đáp được ít câu thì cũng chỉ là xin chứ không hiểu ý nghĩa. Sau Vatican II thì khác, chúng ta “tham dự” chứ không còn là “xem lễ” nữa. Tất cả mọi thành phần dân Chúa đều được mời tham gia vào việc cử hành thánh lễ cách tích cực và sống động đúng theo vai trò của mình. Rất tiếc, thay vì nhiều bạn trẻ hiện nay chưa sống tinh thần đó, có thể đúng một phần chưa được hướng dẫn kỹ càng hoặc một phần làm thói quen. Vì không được chạm vào Thiên Chúa nên các bạn chưa cảm được hương vị đức tin ngọt ngào của thánh lễ.

Bạn thân mến, những gì chúng tôi vừa trao đổi ở trên không làm cho chúng tôi ta bi quan hay say mê các bạn trẻ. Ngược lại, khi hiểu rõ nguyên nhân cũng như thực trạng của các bạn trẻ Công giáo trong lễ thánh, chúng ta càng thông cảm hơn cho các bạn và nhận ra những công việc cần phải làm để giúp các bạn trẻ yêu thích đến gần với Chúa qua thánh lễ nhiều hơn. Giáo hội là cộng đồng dân Chúa, thánh lễ là cuộc gặp gỡ giữa Thiên Chúa và dân dân của Người. Do đó tất cả chúng ta đều có trách nhiệm chung tay xây dựng Giáo hội ngày một trẻ trung, năng động và hấp dẫn hơn nhờ việc làm tươi mới cuộc gặp gỡ với Thiên Chúa trong tư cách cá nhân cũng như cộng đoàn, được thể một cách xác định cụ thể qua thánh lễ.

WHĐ (14/01/2025)