5 Tài Liệu Sau Cùng của THĐGM năm 2018 về Giới Trẻ, Phần 1, Chương 3

Tài Liệu Sau Cùng của Thượng Hội Đồng Giám Mục năm 2018 về Giới Trẻ, Phần 1, Chương 3

Vũ Văn An

 

Chương III: Căn tính và các mối liên hệ

Gia đình và các tương quan liên thế hệ

Gia đình, điểm tham chiếu ưu việt

32. Gia đình tiếp tục là biểu tượng tham chiếu chính cho người trẻ. Con cái đánh giá cao tình yêu và sự quan tâm của cha mẹ, chúng coi trọng các dây liên kết gia đình và, đến lượt chúng, chúng hy vọng sẽ thành công trong việc thành lập gia đình riêng. Điều không thể phủ nhận là: sự gia tăng các vụ ly thân, ly dị, kết hợp lần thứ hai và các gia đình cha mẹ đơn chiếc có thể gây ra các đau khổ lớn lao và một cuộc khủng hoảng về căn tính. Đôi khi, chúng phải mang những trách nhiệm không tương xứng với tuổi của chúng và các trách nhiệm này buộc chúng phải trở thành người lớn trước thời gian bình thường. Ông bà thường cung hiến sự đóng góp có tính quyết định trên bình xiện xúc cảm và giáo dục tôn giáo: nhờ sự khôn ngoan của các ngài, các ngài là một mắt xích quyết định trong mối tương quan giữa các thế hệ.

Tầm quan trọng của việc làm mẹ và làm cha

33. Các người mẹ và người cha có các vai trò riêng biệt nhưng đều không kém phần quan trọng như là các điểm tham chiếu để đào tạo con cái họ và truyền thụ đức tin cho chúng. Khuôn mặt mẫu thân tiếp tục chiếm một vai trò được người trẻ coi là thiết yếu để chúng phát triển, ngay cả khi nó không được công nhận đầy đủ theo quan điểm văn hóa, chính trị và chuyên nghiệp. Nhiều người cha hoàn thành vai trò của mình một cách tận tụy, nhưng chúng ta không thể che giấu điều này: trong một số bối cảnh, khuôn mặt người cha tiếp tục vắng mặt hoặc đang tan biến, và, ở những bối cảnh khác, có tính áp chế hoặc độc đoán. Những sự mơ hồ này cũng được phản ánh trong việc thực hiện chức phận làm cha thiêng liêng.

Các mối tương quan liên thế hệ

34. Thượng hội đồng công nhận sự tận tụy của nhiều phụ huynh và nhà giáo dục, đã nghiêm túc dấn thân trong việc truyền thụ các giá trị, bất chấp các khó khăn của môi trường văn hóa. Ở nhiều vùng khác nhau, vai trò của người già và sự tôn trọng phải có đối với tổ tiên tạo nên một trụ cột cho giáo dục và đóng góp mạnh mẽ vào việc đào tạo căn tính bản thân. Gia đình mở rộng - mà trong một số nền văn hóa là gia đình theo nghĩa đúng của nó - đóng một vai trò quan trọng. Tuy nhiên, một số người trẻ cảm thấy các truyền thống gia đình có tính áp chế và trốn chạy chúng dưới sự thúc đẩy của nền văn hóa duy hoàn cầu, một nền văn hóa đôi khi lấy đi của họ bất cứ điểm tham chiếu nào. Ở những nơi khác trên thế giới, trái lại, không có xung đột liên thế hệ đúng nghĩa giữa người trẻ và người lớn, nhưng họ đang làm ngơ lẫn nhau. Đôi khi người lớn không tìm kiếm hoặc thất bại trong việc truyền thụ các giá trị căn bản của cuộc sống hoặc tiếp nhận các phong cách thiếu niên, do đó đảo ngược mối tương quan liên thế hệ. Do cách này, mối tương quan giữa người trẻ và người lớn liều mình dừng lại ở bình diện cảm giới, không bao giờ đụng tới chiều kích giáo dục và văn hóa.

Giới trẻ và cội nguồn văn hóa

35. Người trẻ dự phóng cho tương lai và đối diện với cuộc sống một cách đầy năng lực và năng động. Tuy nhiên, họ cũng bị cám dỗ tập trung vào việc tận hưởng hiện tại và đôi khi có xu hướng ít chú ý đến ký ức quá khứ mà từ đó họ vốn xuất thân, đặc biệt là nhiều ơn phúc mà cha mẹ, ông bà của họ và hành trang văn hóa của xã hội nơi họ sinh sống vốn truyền thụ cho họ. Giúp người trẻ khám phá sự phong phú sống động của quá khứ, bằng cách ghi nhớ và sử dụng nó cho các quyết định của họ và cho việc phát triển các tiềm năng của họ, là một hành động yêu thương đích thực đối với họ, nhằm cho sự phát triển của họ và các quyết định họ được kêu gọi thực hiện.

Tình bạn và các tương quan giữa những người đồng trang lứa

36. Ngoài các mối tương quan liên thế hệ, chúng ta không được quên mối tương quan giữa những người trẻ cùng tuổi, là những người đại diện cho một trải nghiệm căn bản về sự tương tác và giải phóng từ từ khỏi bối cảnh gia đình. Tình bạn và sự đối đầu, thường cũng hiện diện trong các nhóm ít nhiều có cơ cấu, mang đến cơ hội để củng cố các khả năng xã hội và tương quan trong một bối cảnh nơi người ta không được đánh giá cũng không được phê phán. Kinh nghiệm nhóm cũng tạo nên một tài nguyên tuyệt vời để chia sẻ đức tin và giúp đỡ lẫn nhau trong việc làm chứng. Người trẻ có khả năng hướng dẫn người trẻ khác và sống một cuộc sống làm tông đồ thực sự giữa các bạn bè của họ.

Cơ thể và cảm giới

Các thay đổi đang diễn tiến

37. Người trẻ nhìn nhận nơi cơ thể và tính dục một tầm quan trọng chủ yếu đối với cuộc sống họ và hành trình phát triển căn tính họ, vì họ coi chúng là điều không thể tránh được để có thể sống tình bạn và cảm giới (affectivité). Tuy nhiên, trong thế giới đương thời, chúng ta gặp nhiều hiện tượng đang diễn biến nhanh chóng trong khía cạnh này. Trước hết, các phát triển khoa học và kỹ thuật sinh y học (biomédicales) gây một tác động mạnh mẽ lên các nhận thức cơ thể, dẫn đến ý tưởng cho rằng không một giới hạn nào có thể ngăn cản được việc sửa đổi nó. Khả năng can thiệp vào DNA, khả thể đính (insérer) các yếu tố nhân tạo vào cơ thể (cyborg) và sự phát triển của khoa học thần kinh tạo nên một tài nguyên lớn lao, nhưng đồng thời đặt ra các nghi vấn về nhân học và đạo đức. Một sự tiếp nhận phi phê phán phương thức kỹ trị (technocratique) của cơ thể làm suy yếu ý thức về cuộc sống như một ơn phúc và cảm thức về giới hạn của tạo vật, một hữu thể có thể tự lừa dối mình hoặc bị khí cụ hóa bởi các năng động lực kinh tế và chính trị (xem Đức Phanxicô, Laudato si', số 106).

Ngoài ra, một số môi trường giới trẻ ngày càng bị mê hoặc bởi những tác phong mạo hiểm như phương tiện để tự khám phá bản thân, tìm kiếm những cảm xúc mạnh mẽ và được thừa nhận. Ngoài các hiện tượng lâu đời như tình dục sớm, lăng nhăng, du lịch tình dục, tôn thờ thái quá khía cạnh thể lý, ngày nay người ta còn thấy sự lan tràn rộng rãi của văn hóa khiêu dâm kỹ thuật số và việc phơi bầy cơ thể trên trực tuyến . Các hiện tượng này, các hiện tượng mà các thế hệ mới bị chường mặt cho, tạo nên một trở ngại cho việc trưởng thành thanh thản. Chúng cho thấy rõ các năng động lực xã hội chưa từng có ảnh hưởng đến các kinh nghiệm và lựa chọn bản thân, biến chúng thành mảnh đất mầu mỡ cho một loại thực dân ý thức hệ.

Tiếp nhận các giáo huấn đạo đức của Giáo hội

38. Đây là bối cảnh trong đó các gia đình Kitô giáo và cộng đồng giáo hội tìm cách làm cho người trẻ khám phá ra rằng tính dục là một ơn phúc lớn lao được Mầu Nhiệm ngụ cư, để sống các mối tương quan theo luận lý học Tin Mừng. Tuy nhiên, không phải lúc nào họ cũng thành công trong việc chuyển dịch ước muốn này trong nền giáo dục cảm giới và tính dục thích đáng, một nền giáo dục không tự giới hạn vào các can thiệp lẻ tẻ và ngẫu nhiên. Nơi nào nền giáo dục này thực sự được tiếp nhận như một lựa chọn tích cực, người ta nhận thấy các kết quả tốt giúp người trẻ nắm bắt được mối tương quan giữa đức tin của họ vào Chúa Giêsu Kitô và cách sống cảm giới của họ và các tương quan liên ngã. Các kết quả này kích thích và khuyến khích một sự đầu tư lớn hơn các năng lực của giáo hội trong lĩnh vực này.

Các vấn đề của người trẻ

39. Giáo hội sở hữu một truyền thống phong phú làm cơ sở để xây dựng và đề xuất giáo huấn của mình về chủ đề này: ví dụ, Sách Giáo lý của Giáo Hội Công Giáo, thần học thân xác do Thánh Gioan Phaolô II khai triển, Thông Điệp Deus caritas est của Đức Bênêđíctô XVI, Tông huấn Amoris laetitia của Đức Giáo Hoàng Phanxicô. Nhưng người trẻ, ngay cả những người biết và sống giáo huấn này, bày tỏ ước muốn nhận được từ Giáo hội một lời rõ ràng, hợp nhân bản và có tính tương cảm. Thực thế, luân lý tính dục là một nguyên nhân thường xuyên gây sự hiểu lầm và xa cách với Giáo hội, theo mức độ nó bị coi như một nơi phán xét và kết án. Đối đầu với các thay đổi xã hội và cách sống cảm giới và tính đa nguyên trong các quan điểm đạo đức, người trẻ tỏ ra nhạy cảm đối với giá trị chân thực và tận tụy, nhưng họ thường mất phương hướng. Đặc biệt nhất, họ bày tỏ ước muốn minh nhiên được đối thoại về các vấn đề liên quan đến sự khác biệt giữa căn tính nam và nữ, tính hỗ tương giữa nam và nữ và đồng tính luyến ái.

Các hình thức dễ bị thương tổn

Thế giới việc làm

40. Thế giới việc làm tiếp tục là một lĩnh vực trong đó người trẻ thể hiện sự sáng tạo và khả năng đổi mới của họ. Đồng thời, họ trải nghiệm các hình thức loại trừ và đẩy qua bên lề. Hình thức đầu tiên và nghiêm trọng nhất là nạn thất nghiệp của người trẻ, một việc mà ở một số nước đang đạt tới mức rất cao. Điều này không những làm cho họ nghèo, mà việc thiếu việc làm còn cướp đi của người trẻ khả năng mơ ước và hy vọng và tước đi cơ hội đóng góp của họ vào sự phát triển của xã hội. Ở nhiều quốc gia, tình trạng này phụ thuộc vào sự kiện: một số bộ phận dân số trẻ không có trình độ chuyên nghiệp thỏa đáng, nhất là do sự yếu kém trong hệ thống giáo dục và đào tạo. Tính bấp bênh của việc làm ảnh hưởng đến người trẻ thường tương ứng với các quyền lợi kinh tế chuyên bóc lột việc làm.

Bạo lực và bách hại

41. Nhiều người trẻ sống trong các bối cảnh chiến tranh và chịu bạo lực dưới vô số hình thức: bắt cóc, tống tiền, tội phạm có tổ chức, buôn người, nô lệ và bóc lột tình dục, hãm hiếp thời chiến, v.v. Những người trẻ tuổi khác, vì đức tin của họ, rất khó tìm được việc làm trong xã hội của họ và chịu nhiều kiểu bách hại khác nhau, có thể đi đến cái chết. Nhiều người là người trẻ, vì ép buộc hoặc thiếu các lựa chọn thay thế, sống bằng cách gây các tội ác và bạo lực: binh lính trẻ em, các băng đảng vũ trang và tội phạm, buôn bán ma túy, khủng bố, v.v. Bạo lực này phá hoại nhiều đời sống trẻ. Các lạm dụng và lệ thuộc này, giống như bạo lực và xử sự sai lệch, có trong số các lý do dẫn người trẻ vào tù, với một xác suất đặc biệt nơi các nhóm sắc tộc và xã hội nhất định. Tất cả những tình huống này đặt câu hỏi và chất vấn Giáo hội.

Việc đẩy ra bên lề và bất ổn xã hội

42. Lại còn nhiều người hơn nữa trên thế giới là những người trẻ chịu các hình thức bị đẩy ra bên lề và loại trừ về phương diện xã hội, vì các lý do tôn giáo, sắc tộc hoặc kinh tế. Ta hãy nhớ đến hoàn cảnh khó khăn của những thiếu nữ và thiếu phụ đang mang thai, dịch phá thai, cũng như sự lây lan của HIV, các hình thức nghiện ngập khác nhau (ma túy, trò chơi may rủi, văn hóa khiêu dâm, v.v.) và tình trạng các trẻ em và thanh thiếu niên đường phố không nhà, không gia đình, gia đình không tài nguyên kinh tế; các tù nhân trẻ cũng đáng được quan tâm đặc biệt. Nhiều lời phát biểu khác nhau đã nhấn mạnh sự cần thiết Giáo Hội phải coi trọng các khả năng của giới trẻ bị loại trừ và các đóng góp mà họ có thể cống hiến cho các cộng đồng. Giáo Hội muốn đứng về phía họ một cách can đảm, bằng cách đồng hành với họ trong suốt diễn trình tái sở hữu phẩm giá của họ và một vai trò trong việc xây dựng lợi ích chung.

Kinh nghiệm đau khổ

43. Trái với tiên mẫu phổ biến, thế giới người trẻ cũng có những đặc điểm rõ nét như trải nghiệm dễ bị tổn thương, khuyết tật, bệnh hoạn và đau đớn. Ở rất nhiều quốc gia, sự phổ biến các hình thức đau khổ tâm lý, trầm cảm, bệnh tâm thần và rối loạn ăn uống, liên kết với những cuộc sống bất hạnh sâu xa hoặc với cảnh không thể tìm được một nơi trong xã hội, không ngừng lan rộng, đặc biệt nơi người trẻ; cũng không nên quên hiện tượng bi thảm của những vụ tự tử. Những người trẻ đang sống những điều kiện bất ổn khác nhau này và gia đình của họ cậy trông vào sự nâng đỡ của các cộng đồng Kitô giáo, các cộng đồng, tuy nhiên, không phải lúc nào cũng được trang bị để chào đón họ.

Tài nguyên dễ bị tổn thương

44. Nhiều tình huống trong số này là sản phẩm của nền "văn hóa lãng phí": người trẻ có mặt trong số các nạn nhân đầu tiên. Tuy nhiên, nền văn hóa này cũng có thể thấm nhiễm người trẻ, các cộng đồng Kitô giáo và các nhà lãnh đạo chúng, do đó, góp phần vào sự xuống cấp của con người, xã hội và môi trường gây hại cho thế giới của chúng ta. Đối với Giáo hội, đây là một lời kêu gọi hồi tâm, liên đới và một hành động giáo dục mới để làm cho mình hiện diện, cách đặc biệt, trong các môi trường khó khăn này. Những người trẻ sống trong những tình huống này cũng có những tài nguyên quý giá để chia sẻ với cộng đồng và dạy chúng ta biết sống theo các giới hạn, bằng cách giúp chúng ta lớn lên trong nhân tính. Tính sáng tạo là điều không thể thiếu, một tính sáng tạo nhờ đó, cộng đồng, được niềm vui Tin Mừng lên sinh lực, có thể trở thành một phương thức thay thế cho sự bất ổn và các tình huống khó khăn. Theo cách này, xã hội có thể cảm nghiệm được rằng những viên đá bị các thợ xây loại bỏ có thể trở thành những viên đá góc (xem Tv 118: 22, Lc 20: 17, Cv 4: 11, 1 Pr 2: 4).

Kỳ sau: Chương IV: Làm người trẻ ngày nay